برای یک نویسنده هیچ چیز مهم تر از محافظت از آثارش نیست. نوشتن یک کتاب نیازمند انرژی و زمان زیادی است و باید قوانینی برای حفظ تلاش و خلاقیت صاحب اثر وجود داشته باشند. بر اساس قوانین کپی رایت، خالق یک اثر حقوقی دارد که از میان آنها میتوان به مواردی مانند نمایش عمومی اثر، پخش و تولید مجدد آن اشاره کرد. با توجه به اهمیتی که این موضوع دارد تصمیم گرفتیم این مطلب را به راهنمای کامل حق تکثیر در صنعت نشر کتاب اختصاص دهیم.
منظور از حق تکثیر چیست؟
حق تکثیر که آن را با نام کپی رایت نیز می شناسند نوعی حفاظت از آثار ادبی، علمی و هنری است. این آثار به هر شکل که عرضه شده باشند در صورت دارا بودن ماهیت قابل درک می توانند شامل این حمایت شوند.
در واقع حق تکثیر متشکل از حقوق انحصاری است که به خالق یک اثر تعلق می گیرد. ساختار این حقوق انحصاری به صورتی است که تنها خالق اثر می تواند از آنها استفاده کند.
آیا ثبت حق تکثیر لازم است؟
به علت فعالیت هایی که در بازار رقابتی امروز انجام می شوند کپی برداری بسیار شایع شده است. عموما توصیه می شود که صاحب یک اثر با ثبت حق تکثیر از آثار خود محافظت کند.
درخواست ثبت حق کپی رایت شامل بخش های مختلفی می شود که از میان آنها میتوان به مواردی مانند ارائه فرم درخواست، هزینه ثبت نام غیر قابل جبران و یک سپرده غیر قابل بازگشت و یک نسخه از کار شما اشاره کرد.
مزایای اجرای قانون حق تکثیر در صنعت نشر کتاب
مهم ترین مزیت اجرای قانون حق تکثیر در صنعت نشر کتاب حفظ حقوق مادی و معنوی خالق اثر است. پایبندی به این قوانین موجب می شود که صاحبان اثر بتوانند از منفعت آثار خود بهره مند شوند.
مجازات متخلفان
اگر برای حق تکثیر در صنعت نشر کتاب قانونی وجود نداشته باشد با یک آشفتگی تمام عیار رو به رو خواهیم شد. در این فضا قطعا کتاب هایی با کیفیت های مختلف و ترجمه های متفاوت وجود خواهند داشت. چنین شرایطی نه تنها به ضرر صاحب اثر است بلکه مخاطب را نیز سردرگم میکند.
دلگرمی خالق کتاب به حمایت قانون
وجود قانون حق تکثیر در صنعت نشر کتاب باعث می شود که نویسندگان با خیال راحت و اعتماد بیشتری فعالیت کنند. در این شرایط دیگر نیازی نیست نویسندگان نگران سوء استفاده از آثارشان باشند.
حقوق مالکیت حق تکثیر
محافظت از تلاش، زمان و خلاقیت صاحب یک اثر از اهداف اصلی قانون کپی رایت به شمار میروند. در واقع قانون کپی رایت حق مالکیت حقوقی خاصی را در اختیار شما می گذارد. حقوقی که برای شما به عنوان صاحب اثر لحاظ می شوند عبارتند از:
- نشر اثر
- تکثیر و پخش اثر
- اقتباس در نحوه بیان
- نمایش عمومی اثر
- تولید مجدد اثر
- انتقال مالکیت
- خلق آثار دیگر بر مبنای اثر اصلی
قانون حق تکثیر در ایران
در کشور ما قانون یکپارچه ای برای کپی رایت ارائه نشده است اما قوانین مختلفی در زمینه مالکیت فکری، ادبی، هنری و مانند آن وجود دارند. خوشبختانه لایحه جامع و یکپارچه ای در مورد قوانین نقض حق کپی‌رایت تنظیم شده که قبل از اجرا باید توسط مجلس شورای اسلامی به تصویب برسد.
این روزها قوانینی برای حمایت از حقوق خالقان آثار مختلف در نظر گرفته شده اند که هر کس از آنها سرپیچی کند مجازات خواهد شد. در برخی موارد ضمانت اجرای جبران خسارت مادی نیز در نظر گرفته شده و متخلف موظف به پرداخت خسارت به مالک اثر خواهد بود.
قوانین بین‌المللی کپی رایت
به صورت کلی قانونی با عنوان حق نشر بین المللی وجود ندارد که بتواند از آثار تمام نویسندگان در سراسر جهان محافظت کند. قوانین مربوط به کپی رایت در کشورهای مختلف با یکدیگر فرق دارند که دلیل آن نیز قوانین متفاوت در هر کشور است
با وجود تمام چالش هایی که در این زمینه وجود دارند بیشتر کشورها این اطمینان را می دهند که از آثار نویسنده های دیگر در کشور خود محافظت کنند.
از کجا می توانیم مجوز نشر الکترونیک کتاب را دریافت کنیم؟
دریافت مجوز نشر کتاب الکترونیک نیز مانند سایر کتاب ها به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مربوط میشود. متقاضیان می توانند با دریافت مجوزهای مورد نیاز حق نشر الکترونیک کتاب را از وزارت ارشاد دریافت کنند.
برای دریافت این مجوز به مدارک مختلفی نیاز است. از میان این مدارک میتوان مواردی مانند نسخه pdf کتاب بدون غلط نگارشی و دستوری، مدارک کامل ناشر، مدارک مربوط به مترجم یا نویسنده را نام برد. در مواردی که کتاب ترجمه شده باشد ارائه نسخه اصلی آن نیز لازم است.
سخن پایانی درباره حق تکثیر در صنعت نشر کتاب
هر نویسنده ای باید از آثار خود به بهترین شکل مراقبت کند و با قوانین مربوط به حق تکثیر به طور کامل آشنا باشد. از آن گذشته همه افراد فعال در این زمینه نیز باید به حقوق صاحبان اثر احترام بگذارند تا در کنار یکدیگر بتوانیم دنیای نویسندگی را به فضایی بهتر و مطمئن تر تبدیل کنیم و شاهد خلق آثاری فوق العاده باشیم.
سوالات متداول درخصوص حق تکثیر در صنعت نشر کتاب
1.آیا قوانین مربوط به حق تکثیر در خصوص کتاب های الکترونیک نیز رعایت می شود؟
بله، رعایت این قوانین در مورد کتاب های الکترونیکی نیز صدق میکند.
2.آیا تنها کتاب ها مشمول قوانین کپی رایت می شوند؟
خیر، اثرهای مختلف مانند موسیقی، نقاشی، عکس، معماری و اثر فنی نیز مشمول این قوانین می شوند.
3.آیا انتقال حقوق انحصاری کپی رایت امکانپذیر است؟
بله، صاحب اثر می تواند این حقوق انحصاری را به دیگران نیز منتقل کند. این فرایند عموما با عقد یک قرارداد صورت می گیرد.